Jak zdobyć specjalizację pielęgniarską? (PORADNIK)

W ochronie zdrowia są zawody, w których nieustannie trzeba się kształcić, jeżeli chce się doskonalić swoje umiejętności i podążać za nowymi odkryciami naukowymi. Zdobywanie wiedzy może być niezwykłą przygodą, która pozwoli nie tylko poszerzyć własne horyzonty, ale także lepiej opiekować się pacjentami. Jak zdobyć specjalizację pielęgniarską?

Szkolenie specjalizacyjne, zwane też specjalizacją, to rodzaj kształcenia, które zgodnie z art. 67 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 2022 r. poz. 2702 z późn. zm.) ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę lub położną specjalistycznej wiedzy i umiejętności w określonej dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia oraz tytułu specjalisty w tej dziedzinie.

„Z rozporządzenia Ministra Zdrowie z 12 grudnia 2013 r. dowiadujemy się, że specjalizację można uzyskać w zakresie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, chirurgicznego, geriatrycznego, internistycznego, onkologicznego, operacyjnego, opieki długoterminowej, opieki paliatywnej, pielęgniarstwa pediatrycznego, psychiatrycznego, ratunkowego, rodzinnego oraz w zakresie ochrony zdrowia pracujących. Położne mogą się specjalizować w pielęgniarstwie ginekologiczno-położniczym oraz rodzinnym”.

Czy warto robić specjalizację? Na tak postawione pytanie każdy musi sobie odpowiedzieć sam, ale warto wiedzieć, jakie warunki należy spełnić, aby do niej przystąpić i jak przebiega szkolenie.

Kto może rozpocząć specjalizację?

Do specjalizacji mogą przystąpić pielęgniarki i położne, które posiadają prawo wykonywania zawodu, pracowały w zawodzie co najmniej przez 2 lata w okresie ostatnich 5 lat, zostały dopuszczone do specjalizacji po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego za pośrednictwem Systemu Monitorowania Kształcenia Pracowników Medycznych zwanego w skrócie SMK. Tak przewiduje ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej.

Kto organizuje szkolenia specjalizacyjne?

Organizatorami kształcenia mogą być:

• uczelnie, szkoły prowadzące działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych oraz podmioty lecznicze;
• inne podmioty po uzyskaniu wpisu do właściwego rejestru podmiotów prowadzących kształcenie podyplomowe, zwanego dalej „rejestrem”, będącego rejestrem działalności regulowanej;
• kształcenie podyplomowe może być prowadzone także przez przedsiębiorcę, co jest regulowane zapisami ustawy Prawo przedsiębiorców z 6 marca 2018 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 162 i 2105 oraz z 2022 r. poz. 24, 974 i 1570). Aby tak się stało, przedsiębiorca musi spełnić wiele warunków, m.in. mieć program kształcenia zgodny z art. 78 ust 1 lub 2, zapewnić kadrę dydaktyczną odpowiednią dla profilu kształcenia, bazę dydaktyczną umożliwiającą realizację programu kształcenia, w tym także praktycznego, zgodną ze wskazaniami określonymi w programie specjalizacji.

W przypadku szkoleń specjalizacyjnych dofinansowanych, wyboru organizatora kształcenia, który będzie prowadził specjalizację dokonuje Minister Zdrowia, w oparciu o przepisy ustawy Prawo o zamówieniach publicznych. Każdego roku Zakład Zamówień́ Publicznych przy Ministrze Zdrowia, przeprowadza postępowania przetargowe o udzielenie zamówienia publicznego na prowadzenie specjalizacji. Po zaakceptowaniu wyników tego postępowania, z wybranym organizatorem, Minister Zdrowia, reprezentowany przez Dyrektora CKPPiP zawiera umowę̨ na cały okres trwania specjalizacji.

O udzielenie zamówienia na realizację specjalizacji może ubiegać́ się̨ organizator, który spełnia wymogi, określone przepisami prawa, w tym zwłaszcza:

1. posiada status uczelni, szkoły prowadzącej działalność́ dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych albo podmiotu leczniczego,
2. posiada wpis do właściwego rejestru podmiotów prowadzących kształcenie podyplomowe, prowadzonego odpowiednio przez Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych lub okręgową radę pielęgniarek i położnych.

Podmioty ubiegające się̨ o udzielenie zamówienia, oprócz spełnienia wymogów, o których mowa w art. 75 ust. 3 Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, powinny posiadać́ niezbędną̨ wiedzę i doświadczenie oraz potencjał techniczny, zatrudniać osoby zdolne do wykonania zamówienia oraz znajdować́ się̨ w sytuacji ekonomicznej i finansowej zapewniającej wykonanie zamówienia.

Ile trwa nauka?

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 30 września 2016 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (Dz.U. 2024 poz. 115), czas trwania specjalizacji obejmuje okres niezbędny do zrealizowania programu specjalizacji, nie krótszy niż 15 miesięcy i nie dłuższy niż 20 miesięcy. W przypadkach uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami, w szczególności zagrażającymi życiu lub zdrowiu osób uczestniczących w specjalizacji, minister, na wniosek organizatora kształcenia, może wyrazić zgodę na wydłużenie czasu trwania specjalizacji.

Jak wyglądają zajęcia teoretyczne i praktyczne?

Zarówno treści dotyczące zajęć teoretycznych, jak i praktycznych, czas trwania, miejsce realizacji stażu, treści zagadnień, formę zaliczeń, zapisano szczegółowo w programie kształcenia. Dla każdej dziedziny specjalizacji może to wyglądać inaczej. Jeśli zajęcia wymagają w części teoretycznej warsztatów lub ćwiczeń, w programie znajdują się zapisy odnośnie do rekomendowanej liczby osób w grupach, podobnie w przypadku stażu.

Organizator kształcenia, na wniosek pielęgniarki lub położnej, może zaliczyć zdobytą wcześniej wiedzę (moduły, wybrane jednostki modułowe) i szkolenie praktyczne i zwolnić z obowiązku ich odbywania, jeżeli pielęgniarka lub położna ukończyła:

• szkolenie za granicą, w zakresie zgodnym z dziedziną specjalizacji, trwające co najmniej 3 miesiące,
• specjalizację i posiada tytuł specjalisty w innej dziedzinie pielęgniarstwa objętej programem specjalizacji lub dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia,
• kurs kwalifikacyjny w dziedzinie objętej programem specjalizacji – w wymiarze nie większym niż określony w programie kształcenia dla tego rodzaju kursu,
• kurs specjalistyczny w zakresie objętym programem specjalizacji – w wymiarze nie większym niż określony w programie kształcenia dla tego rodzaju kursu,
• studia podyplomowe w zakresie zgodnym z dziedziną specjalizacji.

Organizator kształcenia, na wniosek pielęgniarki lub położnej, może również zaliczyć część szkolenia praktycznego i zwolnić pielęgniarkę lub położną z obowiązku jego odbywania w przypadku, gdy pielęgniarka lub położna posiada co najmniej 5-letnie doświadczenie zawodowe w dziedzinie objętej programem specjalizacji i jest aktualnie zatrudniona w placówce o profilu zgodnym ze stażem określonym w programie kształcenia.

Czy szkolenie kończy się egzaminem państwowym?

Tak, szkolenie specjalizacyjne zawsze kończy się egzaminem państwowym. Wymóg ten jest zapisany w Ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej.

Czy za naukę trzeba płacić?

W przypadku większości szkoleń specjalizacyjnych za naukę płaci się z własnej kieszeni. Istnieje jednak możliwość skorzystania z dofinansowania kształcenia przez Ministerstwo Zdrowia. Minister Zdrowia dofinansowuje specjalizacje dla pielęgniarek i położnych, na podstawie art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 2022 poz. 2702 z późn. zm.)

Dofinansowanie odbywa się̨ w ramach posiadanych środków oraz ustalonych limitów miejsc szkoleniowych dla pielęgniarek i położnych, które mogą̨ corocznie rozpocząć́ specjalizację finansowaną z publicznych pieniędzy.

Aby starać się o takie dofinansowanie, należy  spełnić pewne warunki, które określa art. 67 ust. 4 oraz art. 70 ust. 5-7 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Wynika z nich, że do specjalizacji może przystąpić́ pielęgniarka i położna, która łącznie spełnia następujące warunki:

• posiada prawo wykonywania zawodu – osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu pielęgniarki nie może ubiegać́ się̨ o przyjęcie na specjalizację przeznaczoną wyłącznie dla położnych i odwrotnie, nie można także ubiegać́ się̨ o przyjęcie na specjalizację w sytuacji posiadania ograniczonego prawa wykonywania zawodu lub jego zawieszenia,
• pracowała w zawodzie co najmniej przez 2 lata w okresie ostatnich 5 lat, co oznacza, że osoba ubiegająca się̨ o zakwalifikowanie na szkolenie powinna legitymować́ się̨ 2 letnim stażem pracy w zawodzie przypadającym w okresie ostatnich 5 lat,
• została dopuszczona do specjalizacji przez komisję kwalifikacyjną, w odniesieniu do specjalizacji dofinansowanych przez Ministra Zdrowia, obligatoryjnym wymogiem jest przystąpienie do egzaminu wstępnego przeprowadzanego w formie testu i uzyskanie z niego wymaganej liczby punktów. Oznacza to, że miejsca finansowane przyznawane są̨ osobom, które uzyskują̨ odpowiednio najwyższą̨ liczbę̨ punktów z egzaminu wstępnego,
• w okresie ostatnich 5 lat nie odbywała specjalizacji dofinansowanej – zgodnie z art. 70 ust. 7 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej przez odbywanie specjalizacji należy rozumieć́ również̇ sytuację, kiedy pielęgniarka lub położna przerwała i nie ukończyła szkolenia, a także trzykrotnie nie zdała egzaminu państwowego.

„Kształcenie podyplomowe można odbywać́ na podstawie skierowania od pracodawcy i wówczas uzyskać́ uprawnienia, o których mowa w art. 62, 64 i 65 ustawy zawodach pielęgniarki i położnej, albo odbywać́ kształcenie bez tego skierowania, na swój wniosek, na zasadach określonych w art. 63 ustawy”.

Przez dofinansowanie szkolenia ze środków publicznych należy rozumieć́ dofinansowanie przez Ministra Zdrowia, a także przez inne organy czy instytucje korzystające ze środków pochodzących z Unii Europejskiej. Dofinansowanie szkolenia np. przez okręgową̨ izbę̨ pielęgniarek i położnych nie stanowi dofinansowania w rozumieniu ww. przepisów.

W tym samym czasie można odbywać́ tylko jedną specjalizację dofinansowaną. Ograniczenie to wynika z art. 70 ust. 5 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Przystępując do specjalizacji, należy mieć́ na uwadze także fakt, że dodatkowym wymogiem zakwalifikowania do egzaminu państwowego, który określony został w zdecydowanej większości aktualnie obowiązujących programów specjalizacji, jest legitymowanie się̨ zaświadczeniami o ukończeniu kursów specjalistycznych wskazanych w tych programach.

Opracowano na podstawie materiałów z Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych (CKPPiP).